Meta’nın Facebook ve Instagram gibi dev platformlarının hakimiyeti, ABD Federal Ticaret Komisyonu’nun (FTC) açtığı antitröst davasıyla ciddi bir sınavdan geçiyor. Dava, teknoloji dünyasında “Meta’nın rakibi kim?” sorusuna gelen geleneksel yanıtları altüst ediyor. TikTok’un gölgesinde kalan, ancak FTC’nin odaklandığı küçük blockchain tabanlı sosyal ağ MeWe, dava kapsamında Meta’nın tekelci uygulamalarını sorgulatan yeni bir rekabet unsuru olarak öne çıkıyor.
Meta’nın Rekabet Algısı ve FTC’nin Tanımı
FTC, Meta’nın pazar hakimiyetini değerlendirmek için “kişisel sosyal ağ hizmetleri” (PSN) kavramını temel alıyor. PSN’ler, kullanıcıların gerçek hayattaki arkadaşları ve aileleriyle bağlantı kurmalarını ve kişisel güncellemeler paylaşmalarını sağlayan platformlar olarak tanımlanıyor. Buna göre, TikTok, YouTube veya Pinterest gibi içerik bazlı veya ilgi alanlarına yönelik platformlar, bu pazarda doğrudan rakip olarak görülmüyor. FTC, Snapchat ve MeWe gibi uygulamaların ise Facebook ve Instagram ile aynı alanda rekabet ettiğini savunuyor.
Meta CEO’su Mark Zuckerberg’in dava öncesi MeWe’yi hiç duymadığını belirtmesi, FTC’nin iddialarının kamuoyunda şaşkınlık yaratmasına yol açtı. Ancak, FTC davada Meta’nın Instagram ve WhatsApp gibi rakipleri satın alarak pazarın rekabetini ortadan kaldırdığını ve tekelci pozisyonunu güçlendirdiğini ortaya koymaya çalışıyor.
MeWe: Blok Zinciri Tabanlı Gizemli Rakip
MeWe, blok zinciri teknolojisi Frequency üzerine kurulu merkeziyetsiz bir sosyal ağ olarak tanımlanıyor. Kullanıcılarına hesaplarını bu blok zinciri üzerinden oluşturma imkânı veren MeWe, sosyal bağlantıların diğer blok zincir destekli uygulamalara taşınabilmesine olanak sağlıyor. Şirketin 20 milyon kullanıcıya sahip olduğunu iddia etmesine karşın, platformun popülerliğinin ve bilinirliğinin düşük olduğu gözlemleniyor.
Bu durum, FTC’nin antitröst davasında kritik bir unsur: Rekabet edenlerin yalnızca kullanıcı sayıları değil, gerçek anlamda pazar içindeki karşılıklı etkileşim ve kullanıcı alışkanlıkları da belirleyici oluyor. MeWe’nin kullanıcı tabanının henüz sınırlı olması, FTC’nin iddialarını desteklerken, Meta tarafı MeWe’nin pazar payının ihmal edilebilir olduğunu savunuyor.
Rekabetin Doğası: Zaman mı, Bağlantı mı?
Meta, sosyal medya platformlarının kullanıcıların “zaman ve dikkatini” kazanmak için rekabet ettiğini vurgularken, FTC, insanların arkadaşları ve aileleriyle bağlantı kurma ihtiyacını temel alan bir rekabet ortamı olduğunu savunuyor. Instagram Şefi Adam Mosseri de tanıklığında, platformun kullanıcıların arkadaşlarıyla bağlantıda kalma konusunda hala kritik bir işlev gördüğünü kabul etti.
FTC’nin temel argümanı, kişisel sosyal ağ hizmetlerinin hala önemli bir pazar olduğu ve Meta’nın bu alandaki hakimiyetinin rakipleri satın alarak rekabeti engellediği yönünde. Örneğin, kullanıcılar LinkedIn veya TikTok’ta tanıdıkları kişilerle etkileşimde bulunabilir, ancak bu platformların “kişisel güncellemeler paylaşımı” için Meta’nın uygulamalarını tam anlamıyla ikame edemediği ileri sürülüyor.
Rakiplerin ve Sektörün İtirazları
Diğer teknoloji şirketlerinin yöneticileri, platformlarının PSN’lerle benzerlik taşımadığını dile getirdi. Strava eski başkan yardımcısı Mateo Ortega, platformunun kullanıcılarının kişisel değil, fitness odaklı içerikler paylaştığını belirtti. Pinterest’in eski kullanıcı büyüme başkanı Julia Roberts, Pinterest deneyiminin takipten çok ilgi odaklı olduğunu ve sosyal bağ kurma beklentisi taşımadığını söyledi.
TikTok operasyon başkanı Adam Presser, platformun kullanıcıların yalnızca küçük bir kısmının tanıdık kişiler tarafından oluşturulan videoları izlediğini, bu yüzden TikTok’un Meta’nın sosyal bağlantı pazarında rakip olarak değerlendirilmemesi gerektiğini ifade etti.
Hukuki Sürecin Kilit Noktası: Pazar Tanımı ve İç Belgeler
Washington Üniversitesi Hukuk Profesörü ve eski FTC Başkanı Bill Kovacic, yargıcın karar verirken Meta’nın kendisini nasıl gördüğü, rakiplerin algısı ve yargıcın kendi sezgilerinin belirleyici olacağını söylüyor. Mahkeme salonundaki gerçek hikâyenin, Meta’nın iç belgelerindeki anlatımla ne kadar örtüştüğü önemli.
Meta’nın belgeleri, şirketin kullanıcılarının önemli bir kısmının hâlâ arkadaş ve aile ile bağlantı kurmak için platformlarına geldiğini doğruluyor. Ancak, TikTok’un yükselişi ve Meta’nın Instagram üzerindeki etkisi, Facebook’un eski doğrudan sosyal paylaşım pazarındaki ağırlığını değiştirdiğine işaret ediyor. Meta’nın belgelerinde, TikTok’un Instagram gelirlerini ciddi biçimde etkilediği ve şirketin bu rekabete karşı önlem almaya çalıştığı açıkça görülüyor.
Meta’nın Stratejik Savunması ve Geleceği
Meta, Instagram ve Facebook’un sadece arkadaş ve aile paylaşımına odaklanmadığını, içerik üreticileri ve etkileyicilere yönelik büyük bir dönüşüm yaşadığını vurguluyor. Şirket, zaman ve dikkat rekabetinin kapsamını genişleterek, FTC’nin sınırlı pazar tanımına karşı çıkıyor.
Ancak, FTC’nin ısrarla üzerinde durduğu temel nokta şu: Kişisel sosyal ağların küçülen bölümü bile, milyonlarca kullanıcı için vazgeçilmez bir hizmet ve bu pazarda hakimiyetin sınırlanması rekabetin sağlanması açısından kritik.
Karar Sürecinin Önemi ve Sosyal Medya Kullanıcılarına Etkisi
ABD’de açılan bu dava, Microsoft’un 1990’ların sonundaki tekel karşıtı mücadelesini hatırlatıyor. Kovacic, zamanla pazar segmentlerinin küçülebileceğini ve antitröst yasaları açısından önemsiz hale gelebileceğini belirtiyor. Ancak, yargıcın şu anda incelemesi gereken soru, PSN pazarının hala önemli ve canlı olup olmadığı.
Bu davanın sonucunda sosyal medya kullanıcılarının seçenekleri ve Meta’nın pazar hakimiyeti üzerinde önemli sonuçlar doğabilir. Meta, bugünkü kullanıcı alışkanlıklarının ne kadarının arkadaş ve aileye odaklandığını net olarak belirleyebilecek mi? Rekabetin sınırları nasıl çizilecek? MeWe gibi küçük oyuncuların geleceği ne olacak?
Kritik Bir Dönüm Noktası
Meta’nın, dijital sosyal ağ pazarında geçmişten gelen hakimiyetini koruyup koruyamayacağı, sadece büyük teknoloji şirketlerinin değil, milyonlarca internet kullanıcısının da geleceğini şekillendirecek. FTC’nin MeWe gibi küçük ancak teknolojik olarak farklı rakipleri referans göstererek açtığı dava, sosyal medyanın geleceği ve antitröst düzenlemelerinin kapsamı açısından dönüm noktası olabilir.
Gelişmeleri yakından takip etmeye devam edeceğiz.
