Yıllardır arama motorlarının egemenliğinde şekillenen internet, şimdi sessiz ama köklü bir devrimin eşiğinde. Microsoft’un Build 2025 etkinliğinde tanıttığı NLWeb adlı yeni açık protokol, her web sitesine kendi yapay zeka destekli sohbet robotunu ekleme olanağı sunarak, dijital dünyanın iletişim biçimini temelden değiştirmeyi hedefliyor. Arama motorlarına bağımlılığı azaltmayı, kullanıcıların içerikle daha doğal, kişiselleştirilmiş yollarla etkileşime geçmesini ve bu süreci herkes için erişilebilir kılmayı amaçlayan proje, internetin merkezi yapısına karşı iddialı bir alternatif olarak öne çıkıyor.
Konuşarak Arama Dönemi Başlıyor
Microsoft’un Build 2025 geliştirici konferansında duyurduğu NLWeb, kullanıcıların doğal dilde sorular sorabildiği ve yapılandırılmış yanıtlar alabildiği yeni nesil bir arama protokolü. Microsoft’un teknik uzmanlarından ve aynı zamanda RSS ile Schema.org gibi web’in yapı taşlarını oluşturan projelerde etkili isimlerden biri olan Ramanathan V. Guha’ya göre bu, sıradan bir teknoloji hamlesinden çok daha fazlası.
Guha’nın vizyonuna göre, web’deki yeni devrim yalnızca yapay zeka ile ilgili değil; insanların uygulamalarla serbest biçimli, yani doğal dil aracılığıyla iletişim kurabilmesini esas alıyor. Bu iletişim biçimi bugüne kadar çoğunlukla OpenAI, Anthropic ve Microsoft’un kendi ürünü Bing gibi büyük platformların kontrolündeydi. NLWeb ise bu durumu değiştirme potansiyeline sahip.
Herkes İçin Erişilebilir, Kişiselleştirilmiş Sohbet Robotları
Guha’nın önderliğinde geliştirilen NLWeb, sadece birkaç satır kodla herhangi bir web sitesine yapay zeka destekli sohbet robotu entegre edilmesini sağlıyor. Geliştirici, seçtiği bir yapay zeka modelini ve özel veri kümesini protokole tanımlıyor; ardından sistem kullanıcıya özel, bağlamı anlayan ve önceki girdileri hatırlayabilen akıllı bir arayüz sunuyor.
Örneğin, bir yemek tarifleri sitesinde “baharatlı ve çıtır meze tarifleri” şeklinde yapılan bir arama, birkaç saniye içinde bağlantılarla yanıtlanabiliyor. Kullanıcı daha sonra aramayı daraltarak “Diwali için vejetaryen bir seçenek” istediğinde, sistem bunu hatırlıyor ve önerilerini buna göre şekillendiriyor. Bu tür bir etkileşim, bugüne kadar yalnızca büyük çaplı teknoloji şirketlerinin sunduğu özel sistemlerde mümkündü.
Arama Motorlarına Alternatif: Merkezsiz ve Ucuz
Guha, NLWeb’in geleneksel arama motorlarının hakimiyetini kırmak adına önemli bir adım olduğunu vurguluyor. Zira bugünkü sistemlerde web, büyük sohbet robotları tarafından içerikleri tüketilen bir kaynak hâline gelmiş durumda. Üstelik bu sistemler, içerik sağlayıcılara genellikle hiçbir katma değer sunmadan çalışıyor.
NLWeb ise tam tersine, sitelerin kendi yapay zeka arayüzlerini oluşturarak verilerini kontrol etmelerini ve ziyaretçileriyle doğrudan etkileşime geçmelerini mümkün kılıyor. Guha, “Botu siz çalıştırıyorsunuz. Kullanıcının sorusu, sizin kontrol ettiğiniz verilerle cevaplanıyor. Her şey sizin alanınızda gerçekleşiyor” diyor.
Bu sistemin en dikkat çeken yönlerinden biri de maliyet. Geleneksel arama motorlarının aksine NLWeb, tarama ve dizinleme gibi pahalı işlemler gerektirmiyor. Sadece bir RSS akışı ve bir vektör veritabanı ile çalışabiliyor. Guha’nın demoları GPT-4o Mini gibi uygun fiyatlı modellerle oluşturulmuş, ancak sistem diğer daha ekonomik yapay zeka modelleriyle de uyumlu.
Microsoft’un Stratejisi: Açık Protokol, Geniş Katılım
NLWeb’in dikkat çekici bir diğer yanı ise “açık protokol” felsefesi. Microsoft, bu projeyi yalnızca kendi Azure ve Copilot ürünlerine kullanıcı çekmek için değil, aynı zamanda internetin geleceğini daha demokratik ve etkileşimli hale getirmek amacıyla geliştiriyor. Guha, “Şu anda özel anlaşmalarla yapılan şeyleri herkese açmak istiyoruz” diyerek mevcut durumu özetliyor.
TripAdvisor, Eventbrite ve Shopify gibi büyük şirketlerle başlayan işbirlikleri, ilerleyen dönemde daha da genişleyebilir. Protokol aynı zamanda Anthropic tarafından geliştirilen ve yapay zeka sistemlerinin bağlamla nasıl çalışacağını belirlemeye yarayan Model Context Protocol ile de entegre çalışıyor. Microsoft’un bu alana ciddi yatırım yapması, şirketin uzun vadeli stratejilerinin bir parçası olarak görülüyor.
Peki Ya Gelecek?
Her ne kadar NLWeb’in potansiyeli büyük olsa da, karşısında önemli zorluklar da var. Tarih boyunca internetin çoğu bileşeni, ister Yahoo’nun dizinleri olsun, ister Google’ın arama motoru, ister bugün ChatGPT gibi sohbet robotları, zamanla merkezileşti. Guha’nın en büyük endişesi, NLWeb gibi merkeziyetsiz yapılar için yeterince destek bulunup bulunamayacağı.
Ayrıca, kişisel verilerin nasıl yönetileceği, sitelerin birbirleriyle nasıl entegre olacağı, modellerin kullanıcı adına işlem yapabilip yapamayacağı gibi sorular da hâlâ yanıt bekliyor. Guha bu sorulara kesin yanıtlar veremiyor ama “Bu sistem işlerse, cevapları zaten ben değil, web’in yayıncıları ve kullanıcıları verecek” diyerek sürecin katılımcı yapısını vurguluyor.
Web’in Kontrolünü Geri Almak
NLWeb, web’in tüketilen değil, etkileşim kurulan bir mecra olarak yeniden tanımlanmasını amaçlıyor. Microsoft’un bu projedeki rolü, yalnızca bir teknoloji sağlayıcısı olmakla sınırlı değil; aynı zamanda dijital dünyanın temel yapı taşlarını yeniden şekillendirme iddiası taşıyor.
Guha’nın kariyerinde daha önce yaptığı gibi, RSS ile içerik takibini kolaylaştırdığı, Schema.org ile web’i aranabilir hâle getirdiği gibi, NLWeb ile de internetin doğasını bir kez daha değiştirme potansiyeli var. Bu kez amaç, yapay zekanın gücünü herkesin hizmetine sunmak ve bilgiye erişimi daha adil, daha kapsayıcı ve daha kullanıcı merkezli kılmak.
Eğer bu vizyon başarıya ulaşırsa, NLWeb yalnızca Microsoft’un değil, tüm web’in kazancı olacak.
